Międzynarodowa Organizacja Pracy

Międzynarodowa Organizacja Pracy  – agencja afiliowana ONZ zajmująca się problemami pracowniczymi, a szczególnie ograniczaniem pracy dzieci, ochroną praw pracowników, polepszaniem warunków do pracy i życia, tworzeniem miejsc pracy i szkoleń oraz opracowywaniem międzynarodowych standardów pracy.
MOP rozpatruje skargi na podmioty, które naruszają międzynarodowe prawa pracownicze, jednak nie może nakładać sankcji na rządy za nieprzestrzeganie prawa. Została utworzona 28 czerwca 1919 roku na paryskiej konferencji pokojowej jako autonomiczna organizacja stowarzyszona z Ligą Narodów. Po II wojnie światowej stała się organizacją afiliowaną przy ONZ. Siedziba tej organizacji znajduje się w Genewie. W 1969 roku otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla. Do Międzynarodowej Organizacji Pracy należy 187 państw; 186 z 193 państw członkowskich ONZ i Wyspy Cooka.
  
Ogólne informacje
Organizacja organizuje Międzynarodową Konferencję Pracy w Genewie co roku, w czerwcu. Konferencja ta podejmuje decyzje dotyczące polityki, programu i budżetu MOP.
Każdy kraj członkowski reprezentowany jest na Konferencji przez czterech delegatów: dwóch z ramienia rządu, jednego przedstawiciela pracodawców i jednego przedstawiciela pracowników. Wszystkie głosy są równe, niezależnie od wielkości i ludności państwa. Każdy delegat ma prawo głosować indywidualnie we wszystkich sprawach, nad którymi obraduje Konferencja. Reprezentanci pracowników i pracodawców zazwyczaj są wybierani przez organizacje ogólnonarodowe.
Każdy delegat może mieć dwóch doradców technicznych do każdej poszczególnej sprawy, objętej porządkiem dziennym posiedzenia, mających głos doradczy. Pełnomocnictwa delegatów i ich doradców są sprawdzane przez Konferencję, która może większością 2/3 głosów delegatów obecnych odmówić przyjęcia delegata lub doradcy, którego wyznaczenie uzna za sprzeczne z przepisanymi warunkami (art. 3 Konstytucji MOP). Brak delegata nierządowego lub zakwestionowanie jego pełnomocnictw skutkuje pozbawieniem głosu decydującego jednego z delegatów rządowych, zachowuje on głos doradczy (art. 4).
MOP, której siedzibą jest Genewa, ma unikalną, trójstronną strukturę. W jej głównych organach: Międzynarodowej Konferencji Pracy i Radzie Administracyjnej, obok przedstawicieli rządów zasiadają reprezentanci pracodawców i pracowników. Funkcję sekretariatu Organizacji pełni Międzynarodowe Biuro Pracy (MBP), na czele którego stoi dyrektor generalny. Od października 2012 urząd dyrektora generalnego sprawuje Guy Ryder (Wielka Brytania).
MOP koncentruje swoją działalność na ustanawianiu standardów pracy w formie konwencji i zaleceń. Dostarcza też na dużą skalę pomoc techniczną w różnych dziedzinach. Szeroka gama programów technicznych realizowana jest w 140 krajach. Programy te skupione są na wspieraniu realizacji 4 celów strategicznych MOP tj.:

• promocji Fundamentalnych Zasad i Praw w Pracy,
• zwiększaniu szans na zatrudnienie,
• zwiększaniu efektywności zabezpieczenia społecznego,
• wzmocnienia dialogu społecznego.

MOP pomaga rządom oraz organizacjom pracowników i pracodawców ustanawiać poprawne relacje pracownicze oraz reformować prawo pracy tak, by mogło sprostać zmianom gospodarczym i potrzebom społecznym.
Aktywność MOP w wielu przypadkach wychodzi poza granice statutowe i dotyczy problemów globalnych. W lutym 2002 roku utworzono Światową Komisję do spraw Społecznego Wymiaru Globalizacji, która jest organem niezależnym złożonym z 26 ekspertów z różnych dziedzin (politycy, ekonomiści, przedstawiciele biznesu, pracodawców i pracowników). Celem Komisji jest określenie kierunku, w jakim zmierzają procesy globalizacji, ich wpływu na życie i pracę ludzi na całym świecie, i wypracowanie konkretnych środków politycznych, które pozwolą na oswojenie globalizacji i umożliwią nadanie jej bardziej ludzkiego kształtu.
MOP posiada Centrum Szkoleniowe w Turynie.
Kraje powinny dążyć do tego aby wzajemnie respektować szkolenia instytucji i ośrodków szkoleniowych BHP.

Struktura

Międzynarodowa Organizacja Pracy składa się ze zbierającego się co roku zgromadzenia ogólnego – Międzynarodowej Konferencji Pracy; rady wykonawczej – Rady Administracyjnej; oraz stałego sekretariatu – Międzynarodowego Biura Pracy. Organizacja działa również poprzez pomocnicze zgromadzenia takie jak regionalne konferencje, komitety przemysłowe i spotkania ekspertów.
Międzynarodowa Konferencja Pracy wybiera Radę Administracyjną; przyjmuje budżet MOP, finansowany ze składek krajów członkowskich; ustanawia międzynarodowe standardy pracy; stanowi światowe forum do dyskusji problemów społecznych i problemów pracy. Każda delegacja krajowa składa się z dwóch delegatów rządowych, jednego delegata przedsiębiorców i jednego delegata pracowników, którym towarzyszą, jeśli jest to niezbędne, techniczni doradcy. Delegaci przedsiębiorców i pracowników są niezależni; mogą oni i często to czynią, nie zgadzać się ze swoimi rządami i między sobą.
Rada Administracyjna zwykle odbywa trzy sesje w ciągu roku w Genewie, aby rozstrzygać problemy polityki i programów Organizacji. Aktualnie składa się ona z 28 członków rządowych, 14 przedsiębiorców oraz 14 pracowników. Dziesięć krajów odgrywających największą rolę w przemyśle mają stałych reprezentantów rządowych, a pozostali są wybierani co trzy lata przez Konferencję.
Międzynarodowe Biuro Pracy kierowane jest przez dyrektora generalnego wybieranego przez Radę Administracyjną. Personel biura pochodzi z około 110 narodów. Liczba urzędników wzrosła z 500 w 1948 roku do ponad 1900 w roku 1992 plus około 600 ekspertów obsługujących programy technicznej współpracy na całym świecie. Oprócz działalności operacyjnej biuro zaangażowane jest do badań i publikowania w bardzo szerokim zakresie tematów społecznych i dotyczących pracy.

Międzynarodowe standardy pracy

Podstawowym zadaniem MOP była poprawa warunków życia i pracy poprzez ustanowienie wszechstronnego kodeksu prawa i praktyki. Założyciele organizacji uznali, że standardy uchwalone wspólnym wysiłkiem rządów, pracodawców i pracowników będą realistyczne, trwałe i szeroko stosowane.
Tak rozumianą funkcję stanowienia standardów MOP spełnia nadal. Liczba międzynarodowych instrumentów pracy konwencji i zaleceń (ang. recomendations) przyjętych przez Międzynarodową Konferencję Pracy począwszy od 1919 roku osiągnęła 382 w roku 2006 (187 konwencji i 195 zalecenia). Zarejestrowano 7253 ratyfikacje konwencji (do końca roku 2005).
Do wejścia w życie konwencji potrzeba przynajmniej dwu ratyfikacji. Następuje to po upływie roku od daty zarejestrowania przez Dyrektora Generalnego ratyfikacji zgłoszonej przez dwa państwa – strony. Kolejne ratyfikacje obowiązują po upływie roku od danej rejestracji. Ratyfikowana konwencja obowiązuje tylko państwa które dokonały rejestracji. Wypowiedzenie jest możliwe po upływie każdych 10 lat od daty początkowego wejścia w życie danej konwencji, a jest skuteczne po roku od daty zarejestrowania go. O wszystkich ratyfikacjach i wypowiedzeniach Dyrektor Generalny powiadamia Sekretarza Generalnego ONZ zgodnie z art. 20 Konstytucji i art. 102 Karty NZ. Językami autentycznymi są angielski i francuski, depozytariuszem jest Dyrektor Generalny. Rada Administracyjna składa na Konferencji Ogólnej w czasie, który uzna za właściwy, sprawozdanie o stosowaniu danej konwencji i bada, czy należy wpisać na porządek dzienny Konferencji sprawę całkowitej lub częściowej jej rewizji.
Każda konwencja jest instrumentem prawnym regulującym pewne aspekty administracji pracy, dobrobytu społecznego, BHP lub praw człowieka. Ich ratyfikacja powoduje podwójne zobowiązanie państwa członkowskiego: jest to zarówno formalna zgoda na stosowanie ustaleń konwencji, jak i wykazanie chęci akceptacji międzynarodowych środków nadzoru. Wedle art. 22 Konstytucji MOP każdy z członków Organizacji zobowiązuje się przedkładać Międzynarodowemu Biuru Pracy roczne sprawozdanie w sprawie środków, jakie przedsięwziął w celu wykonania konwencji, do których przystąpił. Art. 26 dozwala każdemu z członków zgłosić skargę do Międzynarodowego Biura przeciw innemu członkowi, który, jego zdaniem, nie zapewnia w sposób dostateczny wykonania konwencji przez obu ratyfikowanej.
Niespotykaną gdzie indziej cechą konwencji MOP jest to, że treść każdej konwencji powstaje w zgodnej współpracy rządów, przedsiębiorców i pracowników. Brak zgody którejś ze stron praktycznie wyklucza powstanie konwencji. Zalecenie jest podobne do konwencji wyjąwszy to, że nie podlega ratyfikacji, oraz określa bardziej szczegółowe dyrektywy. Zarówno konwencje jak zalecenia definiują standardy, określają i stymulują model dla prawodawstwa i praktyki w państwach członkowskich.
Konwencje MOP obejmują szeroki obszar problemów społecznych, włączając w to problemy podstawowych praw człowieka (takich jak wolność stowarzyszeń, zniesienie pracy przymusowej i likwidacja dyskryminacji przy zatrudnieniu), minimalnej płacy, administracji pracy, stosunków pracy, polityki zatrudnienia, warunków pracy, zabezpieczenia socjalnego, bhp oraz zatrudnienia na morzu. Szereg porozumień dotyczy pracujących kobiet.
Chociaż MOP nie może dyktować działań państwom członkowskim, może ona czujnie obserwować, jak rządy wywiązują się ze zobowiązań wynikających z ratyfikowanych Konwencji, i czyni to. Dwa organy są odpowiedzialne za taki nadzór. Pierwszy to niezależny Komitet Ekspertów ds. Stosowania Konwencji i Zaleceń, składający się ze znakomitych prawników, którego zadaniem jest formułowanie swoich uwag na całkowicie niezależnej podstawie. Bardziej ogólny przegląd dokonywany jest w czasie Międzynarodowej Konferencji Pracy przez drugi organ – trójstronny Komitet Stosowania Konwencji i Zaleceń, który obraduje jawnie i dyskutuje, na podstawie sprawozdania Komitetu Ekspertów, sprawy uznane przezeń za najważniejsze. Począwszy od 1964 roku zanotowano blisko 2000 zmian, które doprowadziły prawo i praktykę krajową do stanu zgodności z postanowieniami ratyfikowanych Konwencji, w odpowiedzi na uwagi wniesione przez organ nadzoru MOP. Organizacja zwiększyła także swoją działalność na rzecz pomocy państwom członkowskim w tej dziedzinie, szczególnie poprzez swoich regionalnych do radców ds. międzynarodowych standardów pracy, przez zwiększenie częstotliwości uciekania się do procedury bezpośrednich kontaktów z rządami, przez organizowanie seminariów i kursów szkoleniowych oraz przez rozpowszechnianie informacji dotyczących standardów i zasad MOP.
Szczególną uwagę zwraca się na wolność związkową. W porozumieniu z Radą Gospodarczą i Społeczną Narodów Zjednoczonych, został ustanowiony specjalny mechanizm, w celu badania skarg w tej dziedzinie. Jej głównym składnikiem jest Komitet Wolności Związkowych Rady Administracyjnej, który zbadał ponad 2300 spraw od momentu utworzenia go w, 1951 roku. Ten dziewięcioosobowy trójstronny Komitet został powołany do rozpatrywania skarg, których liczba w ostatnich latach stale wzrasta; około 80 spraw pojawia się obecnie w porządku obrad każdej z trzech sesji, które Komitet odbywa każdego roku. Jeśli zjawisko to odzwierciedla szerszą, i pożądaną, znajomość procedur MOP, winno ono być uznane jako świadectwo niewątpliwego pogorszenia się sytuacji przestrzegania praw człowieka w świecie. W świetle tego, MOP proponuje rozwijać swoje prace badawcze i informacyjne w tym zakresie, kontynuując zapewnienie efektywnego działania własnego systemu kontrolnego i badania skarg.
Konwencje i Zalecenia nazywane są Międzynarodowym Kodeksem Pracy. Standardy wprowadzone do Kodeksu przekraczają znaczenie poszczególnych tematów, do których się odnoszą. Wprowadzają one zastosowanie znacznej liczby zasad wyrażonych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz Paktach Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych przez włączenie ich do porozumień o światowym zasięgu. Stanowią one również wspólny zasób zgromadzonego doświadczenia, który jest udostępniony krajom na każdym etapie rozwoju. Kodeks ma również znaczny wpływ na rozwój prawodawstwa socjalnego na całym świecie.

W  roku 1944 w Filadelfii Międzynarodowa Konferencja Pracy przyjęła Deklarację (obecnie stanowiącą aneks do konstytucji), która głosiła następujące zasady:
„1. Praca nie jest towarem;
2. Wolność słowa i zrzeszania się stanowią podstawę trwałego postępu;
3. Ubóstwo, gdziekolwiek istnieje, stanowi niebezpieczeństwo dla dobrobytu wszystkich;
4. Wszystkie istoty ludzkie, niezależnie od rasy, wyznania lub płci mają prawo dążyć do osiągnięcia zarówno dobrobytu materialnego, jak i rozwoju duchowego w warunkach wolności i godności, bezpieczeństwa ekonomicznego i równości szans”.
W 1946 r. Międzynarodowa Organizacja Pracy weszła w skład Organizacji Narodów Zjednoczonych jako jej pierwsza wyspecjalizowana agenda, w 1969 r. uhonorowano ją Pokojową Nagrodą Nobla.

W związku ze zmianami jakie zaszły w uniwersum pracy (zawodowym) w XX w., koniecznością okazało się zdefiniowanie raz jeszcze zadań stojących przed ILO. Dlatego w 1998 r. utworzono katalog fundamentalnych praw przysługujących każdemu człowiekowi pracy. Cele, jakie sobie wyznaczono, dotyczyły m.in.: zakazu wszystkich form pracy przymusowej, wolności zrzeszania się i prawa do zbiorowych negocjacji, likwidacji pracy dzieci, a także niwelacji dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia. ILO udziela również państwom członkowskim pomocy w dostosowywaniu prawa krajowego do międzynarodowych konwencji, a także promuje rozwój niezależnych organizacji pracodawców i pracowników i udziela pomocy w szkoleniu członków tych instytucji.
Międzynarodowa Organizacja Pracy składa się z trzech organów: zbierającej się co roku Międzynarodowej Konferencji Pracy, spotykającej się dwa razy w ciągu roku Rady Zarządzającej oraz Międzynarodowego Biura Pracy, które jest Sekretariatem ILO. Dość nietypowym rozwiązaniem, które zostało zastosowano w działalności organizacji, jest zasada reprezentacji, mianowicie – każde państwo członkowskie wyznacza delegację, która składa się z przedstawicieli pracodawców, pracobiorców i strony rządowej, i każdy z nich ma jednakowy głos w dyskutowanych kwestiach.
Obecnie do Międzynarodowej Organizacji Pracy należą 183 państwa, a jej budżet wynosi niemal 435 mln USD.