Maniery wobec osób niepełnosprawnych czyli Savoir vivre wobec osób niepełnosprawnych przez osoby pełnosprawne

Nieraz w obecności osób niepełnosprawnych czujemy się spięci i zakłopotani, bo nie wiemy jak się zachować. Na szczęście są to obawy na wyrost. Wystarczą dobre chęci i odrobina wiedzy, by wzajemne relacje nie sprawiały nam problemów.
Masz wrażenie, że stoisz o krok od popełnienia jakiejś gafy? Wolisz nie reagować i nie odzywać się, żeby nie zrobić błędu? Kilka prostych rad jest w stanie skutecznie cię ośmielić, dzięki czemu nie tylko unikniesz faux pas, ale też zyskasz szansę poznania niezwykle ciekawych ludzi.
Poniżej znajdziesz garść rad jak się zachować w stosunku do osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, głównie jednak ruchową, wzroku i słuchu. Niemniej wierzę, że taka podstawowa wiedza pozwala wykształcić sobie zachowania, które przydadzą się również w kontaktach z innymi osobami.

Podstawowe zasady

W przypadku różnych niepełnosprawności powinniśmy zachowywać się nieco inaczej. Mimo to są pewne ogólne reguły, które pozwolą nam już na wstępie zrobić lepsze wrażenie.

• traktuj osobę z  niepełnosprawnością jak pełnoprawnego członka społeczeństwa

Zakładanie z góry, że z osobą niepełnosprawną nie da się porozumieć albo że czegoś na pewno nie zrobi, więc należy jej pomóc, jest bardzo krzywdzące. To prosta droga do zrażenia drugiego człowieka do siebie.

• pytaj jeśli nie wiesz

Skrępowanie rodzi skrępowanie. Jeśli nie wiesz jak się zachować zwyczajnie zapytaj. Osoba, z którą masz do czynienia nie dość, że nieraz odpowiadała na takie pytania, ale też doceni to, że Ci zależy na poprawnym postępowaniu.

 - pomagaj dopiero po uzyskaniu zgody i wytycznych

Zapytaj czy możesz pomóc zanim cokolwiek zrobisz. Tylko w wypadku, gdy pomoc powinna być bezzwłoczna i oczywista, reaguj od razu. Osoby niepełnosprawne czasem robią niektóre rzeczy wolniej, ale to nie oznacza, że chcą by ktoś to zrobił za nie. Nigdy z góry nie zakładaj, że czegoś nie mogą zrobić. Jeśli jednak widzisz, że z czymś się męczą, zapytaj czy nie potrzebują pomocnej dłoni. Czasem i one krępują się poprosić o wsparcie.

Rozmowa

Rozmowa z drugim człowiekiem zawsze może okazać się cenną nauką. Zwróć uwagę jak rozmawiasz z osobami niepełnosprawnymi, aby ich do siebie nie zrazić i zachęcić do dalszego kontaktu.

• zwracaj się wprost do osoby niepełnosprawnej

Nigdy nie ignoruj osoby niepełnosprawnej i jeśli przebywasz w jej towarzystwie, zwracaj się również do niej bezpośrednio. Faktycznie w niektórych przypadkach potrzebny jest tłumacz migowy albo opiekun, ale i w takiej sytuacji nie prowadź rozmowy poprzez niego (np. mówiąc do tłumacza: „Zapytaj go jak się czuje.”), tylko bezpośrednio do osoby niepełnosprawnej. Pewnie pamiętasz z dzieciństwa, jak rodzicom zdarzało się rozmawiać ze znajomymi o Tobie, zupełnie lekceważąc fakt, że stoisz obok. To nieprzyjemne uczucie.

• zwracaj uwagę na określenia jakich używasz

W naszym języku funkcjonuje wiele określeń, którymi zwykliśmy określać osoby niepełnosprawne: „kaleka”, „inwalida”, „upośledzony”, „sprawny inaczej”, „chory”, „cierpiący”, „przykuty do wózka” itp. Nie są one jednak neutralne. Najbezpieczniej jest używać określeń „osoba niepełnosprawna” albo „osoba z niepełnosprawnością”. Unikaj zwrotów, które sugerują, że jakaś przypadłość jest konstytucyjną cechą danej osoby, bo w rzeczywistości niepełnosprawność to tylko jedna z jej cech.

• stań na wysokości rozmówcy

Jeśli rozmawiasz z osobą poruszającą się na wózku albo z zaburzeniami wzrostu nigdy nad nią nie góruj. To zmusza do bardzo niewygodnego wyginania szyi, żeby spojrzeć tobie w oczy. Lepiej też nie kucaj, bo to postawa kojarząca się z rozmową z dzieckiem. Najlepiej jest stanąć w niewielkiej odległości, żebyście bez trudu mogli na siebie patrzeć. Idealnie jest natomiast podsunąć sobie krzesło lub znaleźć jakąś ławkę. Wówczas naturalnie znajdziecie się na tej samej wysokości.

• starannie dobieraj tematy do rozmów

Kwestia przypadłości Twojego rozmówcy lub inne intymne sprawy to nie najlepszy temat na pierwszą rozmowę i nie ważne jak bardzo cię ten temat interesuje.

• przedstaw siebie i innych

Osoby niewidome i niedowidzące mogą mieć problem z rozpoznaniem Ciebie. Dlatego za każdym razem gdy zaczynasz rozmowę przedstaw się, a kiedy spotkacie kogoś znajomego, przedstaw również tę osobę.

• nie udawaj, że rozumiesz, jeśli tak nie jest

Osoby z zaburzeniami wymowy (na przykład niedosłyszące lub niesłyszące) mogą być trudne do zrozumienia. Jeśli nie jesteś pewien co zostało powiedziane, nigdy nie udawaj, że rozumiesz potakując. Zwyczajnie poproś o powtórzenie. Kiedy natomiast Ty nie zostaniesz zrozumiany, nie powtarzaj dokładnie tylko postaraj się wyrazić swoją myśl jaśniej i łatwiej w odbiorze. Mówiąc, dbaj by Twoje usta były dobrze widoczne.

• rozmowa z czworonogiem

Wśród osób widzących towarzyszący komuś pies to świetny punkt wyjścia do rozmowy. Można go pogłaskać, zapytać właściciela jak się wabi i kontakt nawiązany. Inaczej jest w przypadku psów przewodników. Kiedy są w pracy (a w pracy są zawsze, gdy towarzyszą osobie niewidomej na spacerach) nie wolno ich rozpraszać. Nic nie stoi na przeszkodzie by zapytać jak się wabi, czy jaka to rasa, ale głaskanie czy zwracanie jego uwagi zdecydowanie odpada.

Pomoc

Osoby niepełnosprawne czasami potrzebują Twojej pomocy. Zawsze zwracaj uwagę czy nie powinieneś zareagować i bądź gotowy do udzielenia niezbędnego wsparcia. Rób to jednak z wyczuciem tak, by nie odbierać komuś prawa do samodzielności.

• traktuj wózek jak integralną część człowieka

Z Twojej perspektywy wózek inwalidzki to tylko sprzęt, jednak dla osoby nie mogącej się inaczej poruszać, jest on niczym własne nogi. Jeśli akurat nie pomagasz osobie poruszającej się na wózku, nawet go nie dotykaj. Zanim spróbujesz pomoc zawsze zapytaj jak to możesz zrobić i za co powinieneś chwycić. Wbrew pozorom nie są to niezniszczalne urządzenia. Nigdy też niczego na nim nie wieszaj, ani nie kładź na kolanach osoby nim jadącej. To nie jest przechowalnia bagażu!

• uprzedzaj zanim dotkniesz

Zazwyczaj pomagając osobie niewidomej będziesz musiał ją dotknąć. Pamiętaj, że wkraczasz w przestrzeń, w której należy zachowywać się ze szczególnym wyczuciem. Zanim dotkniesz, by na przykład przeprowadzić przez ulicę, uprzedź ją o tym. W przeciwnym razie twój dotyk może być wzięty za atak. Najlepiej zaproponować swoje ramię, a nie chwytać rękę osoby niewidomej. Taki ruch mógłby zachwiać jej równowagą, a nawet przewrócić.

• szczegółowo opisuj drogę i przeszkody

Nie używaj przypadkiem rąk do opisywania drogi osobie niewidomej. Zwroty typu „o tam”, również na nic się nie zdadzą. W czasie spaceru wielką pomocą będzie uprzedzanie o zbliżających się przeszkodach i zmianach w terenie, ale samo „uważaj!” nie wystarczy. Pamiętaj by używać słów, które pomogą dotrzeć do celu i ominąć przeszkodę bez użycia wzroku. Odchodząc, nie zostawiaj osoby niewidomej po środku sali, tylko przy czymś konkretnym (np. ścianie) i opisz jej drogę do wyjścia.