8.05.2018

Przysłowia na dziś:

„Na świętego Stanisława rośnie koniom trawa”

„Na świętego Stanisława w domu pustki, w polu sława”

„Na świętego Stanisława żyto jak ława”

8 MAJA – Dzień Bibliotekarzy i Bibliotek
Bibliotekarz – pracownik biblioteki, pracownik zatrudniony zawodowo w bibliotekarstwie.
Pierwsze wzmianki o zawodzie bibliotekarza pochodzą już ze starożytności. Był to najczęściej uczony. W Odrodzeniu i oświeceniu mógł nim zostać każdy człowiek posiadający wykształcenie. Bibliotekarzami byli urzędnicy książęcy i królewscy, miłośnicy ksiąg, poeci i uczeni. Często bibliotekarstwo było traktowane jako zajęcie uboczne, dorywcze. Bibliotekarze nie interesowali się w ogóle lub w bardzo małym stopniu bibliotekami, w których pracowali. Jedynie nieliczni przeszli do historii jako zasłużeni.
Sytuacja zaczęła się zmieniać dopiero w XIX wieku, kiedy zaczęto wymagać od bibliotekarzy fachowego przygotowania i stałego zatrudnienia. W II połowie XIX wieku zostały wprowadzone pierwsze oficjalne egzaminy bibliotekarskie we Francji, Anglii i Niemczech. Otworzono również pierwsze szkoły zawodowe oraz pierwszą katedrę bibliotekoznawstwa. Obchodzony 8 maja ogólnopolski Dzień Bibliotekarza i Bibliotek zapoczątkowany został przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.

 Bibliotekarz – pracownik biblioteki, pracownik zatrudniony zawodowo w bibliotekarstwie; tytuł i stanowisko w hierarchii służby bibliotecznej. Według przepisów unijnych (Dyrektywa 89/48) osoba zatrudniona jako bibliotekarz musi mieć ukończone co najmniej studia licencjackie z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa.

Historia

Pierwsze wzmianki o zawodzie bibliotekarza pochodzą już ze starożytności. Był to najczęściej uczony. W Odrodzeniu i oświeceniu mógł nim zostać każdy człowiek posiadający wykształcenie. Bibliotekarzami byli urzędnicy książęcy i królewscy, miłośnicy ksiąg, poeci i uczeni. Często bibliotekarstwo było traktowane jako zajęcie uboczne, dorywcze. Bibliotekarze nie interesowali się w ogóle lub w bardzo małym stopniu bibliotekami, w których pracowali. Jedynie nieliczni przeszli do historii jako zasłużeni.
Sytuacja zaczęła się zmieniać dopiero w XIX wieku, kiedy zaczęto wymagać od bibliotekarzy fachowego przygotowania i stałego zatrudnienia. W II połowie XIX wieku zostały wprowadzone pierwsze oficjalne egzaminy bibliotekarskie we Francji, Anglii i Niemczech. Otworzono również pierwsze szkoły zawodowe oraz pierwszą katedrę bibliotekoznawstwa.

Zadania bibliotekarza

Dawniej bibliotekarz był kustoszem dorobku kulturalnego - dziś jego zadaniem jest udostępnianie zbiorów oraz zawartych w nich informacji. Do zadań bibliotekarza należą m.in.:

• gromadzenie, opracowanie (rzeczowe i przedmiotowe), przechowywanie i udostępnianie zbiorów biblioteki
• wyszukiwanie, wstępna selekcja i udzielanie informacji, tworzenie narzędzi przydatnych do przeszukiwania zbioru informacji i klasyfikacja wiedzy.

Zadania bibliotekarza naukowego

• organizuje warsztat pracy naukowej
• prowadzi prace badawcze (bibliotekoznawstwo, księgoznawstwo)
• współpracuje ze studiami wyższymi w procesie kształcenia kadr

Zadania bibliotekarza oświatowego

• propagowanie książki
• doradztwo i wychowywanie czytelnika

Biblioteka  – instytucja kultury, która gromadzi, przechowuje i udostępnia materiały biblioteczne oraz informuje o materiałach bibliotecznych (swoich i obcych). W innym znaczeniu jest też nazwą samego budynku, pomieszczenia lub mebla zawierającego zbiory biblioteczne.
Biblioteki i ich zbiory stanowią dobro narodowe oraz służą zachowaniu dziedzictwa narodowego. W Polsce biblioteki organizują i zapewniają dostęp do zasobów dorobku nauki i kultury polskiej oraz światowej. Materiały biblioteczne to zbiór dokumentów, które są gromadzone, przechowywane i udostępniane w bibliotekach. Klasyczne zbiory biblioteczne są mocno związane z nośnikami fizycznymi. Materiały dostępne w postaci cyfrowej są gromadzone i udostępniane w tzw. bibliotekach cyfrowych.

Zbiory biblioteczne

W bibliotekach gromadzone są dzieła zwielokrotnione dowolną techniką w celu rozpowszechnienia, a w szczególności:

• piśmiennicze, jak:
  • książki,
  • broszury,
  • gazety,
  • czasopisma i inne wydawnictwa ciągłe,
  • druki ulotne,
  • afisze,
• graficzne i graficzno-piśmiennicze, jak:
  • mapy,
  • plakaty,
  • plany,
  • wykresy,
  • tabele,
  • rysunki,
  • ilustracje,
  • nuty,
• audiowizualne utrwalające dźwięk, obraz lub obraz i dźwięk, jak:
  • płyty,
  • taśmy,
  • kasety,
  • przeźrocza,
  • mikrofilmy,
  • mikrofisze,
• zapisane na informatycznych nośnikach danych,
• oprogramowanie komputerowe.

Materiał biblioteczny ułożony jest według klasyfikacji bibliotecznej lub tzw. sygnatur („numerus currens”). W niektórych bibliotekach część zbiorów jest wyłączona z publicznego dostępu i materiały stamtąd jest wyszukiwany przez personel biblioteki po złożeniu zamówienia.
Oprócz samych zbiorów często równie istotnym źródłem informacji są ich katalogi.
Pierwotnie funkcję biblioteki pełniły przy okazji archiwa zawierające głównie korespondencję, zapiski transakcji i inwentarze.

Dzieje bibliotek

Przekazy źródłowe informują o istnieniu bibliotek już w trzecim tysiącleciu p.n.e. (np. biblioteki w Egipcie i Chinach). W starożytnej Grecji za najstarsze uchodziły biblioteki tyrana Polikratesa na wyspie Samos oraz Pizystrata w Atenach, które powstały w VI wieku p.n.e. Najsłynniejsze były jednak biblioteki w Aleksandrii – biblioteka Ptolemeuszów oraz biblioteka Serapeion przy świątyni Serapisa. W okresie helleńskim niektóre z bibliotek posiadały już charakter publiczny. Natomiast w średniowieczu rozwinęły się biblioteki klasztorne i kościelne (XIII - XIV wiek), a następnie uniwersyteckie. Podstawową funkcją tych pierwszych bibliotek było gromadzenie ksiąg, jak również ich wytwarzanie. Biblioteki dworskie (powstawały najczęściej na dworach królewskich) miały bardzo wąski społeczny zasięg.
Zmiany nastąpiły dopiero w XV-XVI w., kiedy rozpowszechnił się druk. W tym czasie powstały liczne biblioteki humanistów, królów, możnowładców, zaczęły powstawać biblioteki mieszczańskie. Okres reformacji bardzo wyraźnie natomiast wpłynął na rozwój bibliotek miejskich. W XVII-XVIII wieku niektóre biblioteki np. możnowładców stawały się bibliotekami publicznymi, były szerzej dostępne i ogólnonarodowe (b. fundacyjne). W Oświeceniu przy instytucjach naukowych zaczęły powstawać pierwsze biblioteki specjalne. Wraz z sekularyzacją zakonów księgozbiory, które się tam znajdowały, zasiliły biblioteki świeckie.
W XVIII - XIX wieku, kiedy nastąpił gwałtowny rozwój nauki, zaczęły powstawać biblioteki towarzystw naukowych. W XIX wieku i początku XX wraz z upowszechnieniem się nauki biblioteki uzyskały rangę instytucji społeczno-kulturalnych o charakterze publicznym. Biblioteki i ich funkcje stawały się coraz bardziej zróżnicowane. Powstały i rozwijały się biblioteki powszechne. Organizowano biblioteki narodowe, parlamentarne, władz i urzędów. Powstają nowe typy bibliotek specjalnych:

• biblioteki dla niewidomych
• biblioteki szpitalne
• biblioteki dla dzieci

Gwałtowny rozwój nauki, techniki, szkolnictwa, wzrost produkcji wydawniczej – to wszystko spowodowało gwałtowny rozwój bibliotek i usług bibliotecznych. Wzrasta stan zbiorów i ich wykorzystanie. Rozwijają się biblioteki szkół wyższych-naukowe i fachowe. Działalność bibliotek w zakresie udostępniania i udzielania informacji rozszerza się, wprowadza się wypożyczanie między biblioteczne oraz wolny dostęp do magazynów. Z rozwojem usług bibliotecznych wiąże się rozwój bibliotekarstwa.

Podstawowe zadania bibliotek

• Gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie i ochrona materiałów bibliotecznych;
• Obsługa użytkowników, przede wszystkim:
  • udostępnianie zbiorów,
  • prowadzenie działalności informacyjnej, zwłaszcza informowanie o zbiorach własnych, innych bibliotek, muzeów i ośrodków informacji naukowej,
  • współdziałanie z archiwami w zakresie działalności informacyjnej,
• prowadzenie działalności bibliograficznej, dokumentacyjnej, naukowo-badawczej, wydawniczej, edukacyjnej, popularyzatorskiej i instrukcyjno-metodycznej.

Typy bibliotek

Biblioteki dzieli się ze względu na sposób udostępniania zbiorów na:

• prezencyjne – nie wypożyczające swoich zbiorów na zewnątrz, które są dostępne tylko w jej czytelni
• biblioteki wypożyczające

Większość bibliotek ma w praktyce charakter mieszany – tzn. posiada zbiory, które można pożyczać i zbiory, które są dostępne wyłącznie w czytelni. Biblioteki przechowują też czasami zbiory, które nie są publicznie dostępne (np. stare druki, rękopisy lub materiały objęte klauzulą tajności).
Podział bibliotek według różnych kryteriów:

 

1) ze względu na charakter środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług

1. biblioteki naukowe
2. biblioteki fachowe
3. biblioteki publiczne
4. biblioteki szkolne

2) ze względu na zakres tematyczny księgozbioru

1. biblioteki ogólne
2. biblioteki specjalne

3) ze względu na metodę udostępniania

1. biblioteki prezencyjne
2. biblioteki wypożyczające
3. biblioteki zamknięte

4) ze względu na terytorialny zasięg działania

1. biblioteki narodowe
2. biblioteki regionalne

Pod względem formalno-prawnym biblioteki stanowią bądź instytucje samoistne, bądź niesamoistne.

zależnie od osób prawnych, utrzymujących i finansujących wyróżniamy

1. biblioteki państwowe
2. biblioteki samorządowe
3. biblioteki społeczne
4. biblioteki kościelne
5. biblioteki prywatne

Zadania poszczególnych rodzajów bibliotek

Zadania bibliotek dziecięco-młodzieżowych

1. wypełnianie wolnego czasu
2. wychowanie
3. rozwijanie zainteresowań
4. formy kulturalne (rozszerzania horyzontów, np. kultura regionu)
5. formy edukacyjne
6. przygotowanie do korzystania z innych bibliotek

Zadania bibliotek szkolnych

1. kształcąco-wychowawcze
2. opiekuńczo-wychowawcze (np. kształtowanie kultury czytelniczej)
3. kulturalno-rekreacyjne

Zadania bibliotek publicznych

1. zaspokajanie potrzeb czytelniczych, informacyjnych „nie wiesz? Zapytaj w bibliotece”
2. upowszechnienie czytelnictwa
3. kształtowanie kultury czytelniczej – co warto czytać?, jak poszukiwać?, jak czytać z korzyścią?
4. organizowanie form pracy kulturalnej, rozrywki i rekreacji
5. uzupełnienie działalności innych rodzajów bibliotek
6. popularyzacja zbiorów i usług w środowisku- stosowanie marketingu, promowanie swego działania

Zadania bibliotek fachowych

1. gromadzenie i udostępnianie materiałów bibliotecznych zgodnie z profilem zakładu pracy
2. działalność inf. W tym zakresie
3. badania potrzeb użytkowników, wychodzenie im naprzeciw
4. przysposobienie biblioteczne i informacyjne dla pracowników zakładu, np.: materiały ze szkoleń
5. prowadzenie doradztwa dokształcającego i doskonalenia pracowników
6. upowszechnienie czytelnictwa literatury fachowej z danego zakresu
7. współpraca z innymi bibliotekami

Zadania bibliotek naukowych

1. warsztat pracy naukowej i dydaktycznej
2. pomoc w kształceniu studentów, kadry naukowej
3. praca naukowo-badawcza w zakresie bibliologii, bibliotekoznawstwa i informacji naukowej

Zadania bibliotek narodowych

1. gromadzenie, archiwizowanie, przechowywanie poloników „dla potomności”
2. informowanie o zbiorach – publikowanie bibliografii, tworzenie systemu informowania o zbiorach
3. centralny ośrodek normalizacji – ustalanie przepisów normalizujących pracę bibliotek w całym kraju
4. aktywny udział w kreowaniu koncepcji i polityki bibliotecznej w kraju, tworzenie sieci bibliotek

Zadania bibliotek centralnych

1. gromadzą zbiory z jednej dziedziny lub jednolite pod względem formy, np. Centralna Biblioteka Rolnicza, Centralna Biblioteka dla Niewidomych
2. gromadzenie i udostępnianie zbiorów
3. ośrodek centralny sieci bibliotek danego typu – jednolity system informacyjny dla tych bibliotek(sieci)
4. współpraca z bibliotekami sieci i innymi placówkami

Zadania bibliotek specjalnych

Biblioteką specjalną jest biblioteka, która gromadzi, opracowuje i udostępnia dokumenty dotyczące wybranej dziedziny lub dziedzin wiedzy lub w określonej formie. Przykładami takiej bibliotek mogą być biblioteki instytutów naukowych, towarzystw, parlamentów oraz biblioteki teatralne, wojskowe, uczelniane, muzyczne etc.

1. zadania tak jak w innych
2. dokumentowanie, upowszechnianie działalności instytucji macierzystej

Zadania bibliotek głównych szkół wyższych

Biblioteki szkół wyższych są bibliotekami naukowymi o charakterze powszechnym.

1. zadania tak jak w innych
2. szkolenia pracowników zatrudnionych w sieci, studentów
3. dokumentowanie i upowszechnianie dorobku naukowego uczelni.